Wereld Diabetesdag: voeding, leefstijl en nuance

Torsten Demeyere
14 nov 2023
4 minuten om te lezen

Bijgewerkt op: 11 nov

Deze blog werd geüpdatet op 11/11/2025.

Elk jaar op 14 november is het Wereld Diabetes Dag. Het doel van Wereld Diabetesdag is aandacht en begrip vragen voor diabetes, een aandoening die wereldwijd miljoenen mensen raakt, maar ook bij wat we zelf kunnen beïnvloeden. De datum is niet toevallig gekozen: het is de verjaardag van Frederick Banting, die samen met Charles Bes in 1922 insuline ontdekte. Dankzij deze ontdekking is diabetes een behandelbare, in plaats van dodelijke, aandoening.

Wat is diabetes eigenlijk?

Diabetes is een chronische aandoening die wordt gekenmerkt door een verstoorde regulatie van het bloedsuikerniveau. Het lichaam kan de glucose niet effectief verwerken vanwege problemen met insuline, een hormoon dat de bloedsuikerspiegel reguleert.

Er bestaan twee hoofdvormen:

Type 1 diabetes, waarbij het immuunsysteem de insuline producerende cellen in de alvleesklier aanvalt en de persoon in kwestie afhankelijk wordt van externe insuline.
Type 2 diabetes, waarbij het lichaam onvoldoende insuline produceert of er niet effectief op reageert (insulineresistentie). Onbehandelde diabetes kan leiden tot ernstige complicaties, zoals hartziekten, nierproblemen en oogproblemen.

Hoe ontstaat diabetes?

De oorzaken verschillen per type, maar beide hebben een combinatie van genetische en omgevingsfactoren.

🧬Type 1

De exacte oorzaak van diabetes type 1 is niet volledig bekend. Het ontstaat meestal op jonge leeftijd, vaak in de kindertijd of adolescentie, maar het kan op elke leeftijd voorkomen. Het is niet gerelateerd aan levensstijlfactoren zoals dieet of lichaamsbeweging, in tegenstelling tot diabetes type 2.

Waarschijnlijk speelt een auto-immuunreactie een rol: het lichaam valt zijn eigen insuline producerende cellen aan. Erfelijke aanleg kan meespelen, maar verklaart het niet volledig. Het hebben van een familielid met diabetes type 1 garandeert niet dat iemand zelf ook diabetes type 1 krijgt. Ook omgevingsfactoren, zoals virale infecties, kunnen dit proces mogelijk activeren.

Het is belangrijk op te merken dat type 1 los staat van leefstijl. Het kan dus niet kan worden voorkomen en is geen gevolg van levensstijlkeuzes.

🍎Type 2

Hoewel diabetes type 2 in sommige gevallen een genetische component kan hebben, wordt het in veel gevallen niet strikt door erfelijkheid bepaald. Veel factoren dragen bij aan het ontwikkelen van diabetes type 2, waaronder:

weinig beweging en langdurig zitten
een voedingspatroon rijk aan snelle suikers en bewerkte voeding
overgewicht en vooral vetopslag rond de buik
chronische stress en slaaptekort

Het goede nieuws: deze factoren zijn beïnvloedbaar. Met gerichte aanpassingen in voeding, beweging en herstel kan het risico op type 2 diabetes aanzienlijk dalen - en in sommige gevallen zelfs omgekeerd worden.

Waarom neemt diabetes zo sterk toe?

Wereldwijd leven vandaag meer dan 500 miljoen mensen met diabetes. In België gaat het om ongeveer 8% van de bevolking - ongeveer 1 miljoen mensen. Een groot deel weet dat nog niet, omdat de aandoening zich langzaam ontwikkelt.

De toename heeft verschillende oorzaken:

We worden ouder: de kans op diabetes stijgt met de leeftijd.
We leven in een omgeving waarin veel energie beschikbaar is, maar weinig beweging noodzakelijk.
Slaap en stress krijgen minder aandacht, terwijl ze een directe invloed hebben op onze hormoonbalans.
En tot slot wordt diabetes vandaag sneller opgespoord dankzij betere screening en bewustwording, wat het aantal geregistreerde diagnoses mee doet stijgen.

Het is dus geen eenvoudig individueel probleem, maar een maatschappelijke uitdaging waarin voeding, leefstijl én zorg samenkomen.

Voeding, beweging en herstel: de basis van bloedsuikerbalans

Een stabiele bloedsuikerspiegel vraagt om evenwicht in voeding, beweging en herstel. Deze drie beïnvloeden elkaar voortdurend.

🥦 Voeding

De basis ligt in evenwichtige maaltijden:

Koolhydraten met vezels, zoals volkoren granen, peulvruchten, groenten en fruit;
Eiwitten (mager vlees, vis, eieren, zuivel, peulvruchten), die de opname van glucose vertragen;
Gezonde vetten (olijfolie, avocado, noten, zaden, vette vis) die bijdragen aan verzadiging en een stabieler energieniveau.

Soort koolhydraten en hoeveelheid

Vermijd grote hoeveelheden geraffineerde suikers en witte bloemproducten: die zorgen voor snelle pieken in de bloedsuiker. Vezelrijke bronnen zorgen voor een trager verloop en een rustiger energiecurve.

Combineren en doseren

Eiwitten en vetten vertragen de maaglediging, waardoor de koolhydraten uit je maaltijd geleidelijker worden opgenomen. Ook portiegrootte speelt een rol — niet om te beperken, maar om je lichaam niet te overladen.

Alcohol met mate

Alcohol kan de bloedsuikerspiegel verlagen en tegelijk de eetlust verhogen. Bovendien bevat alcohol veel “lege calorieën”: energie zonder voedingswaarde. Matiging blijft dus de beste keuze.

💪 Beweging

Beweging heeft directe en langdurige effecten. Al na één wandeling gebruiken je spieren meer glucose, waardoor de bloedsuiker daalt. Regelmatig bewegen verhoogt de insulinegevoeligheid en ondersteunt gewichtsbehoud. Zelfs kort bewegen na een maaltijd - bijvoorbeeld 10 à 15 minuten wandelen - kan helpen om grote bloedsuikerpieken te voorkomen.

💤 Herstel

Slaap en stress zijn vaak de stille factoren in dit geheel. Te weinig slaap of langdurige stress verhogen het stresshormoon cortisol, wat de bloedsuiker laat stijgen. Regelmaat, ontspanning en voldoende rust horen dus net zo goed bij een gezonde bloedsuikerbalans als voeding en beweging.

Over afslankmedicatie

Veel van de huidige “gewichtsmedicatie”, zoals semaglutide (Ozempic®), werd oorspronkelijk ontwikkeld voor de behandeling van type 2 diabetes. Ze bootsen het hormoon GLP-1 na, dat de eetlust vermindert en de bloedsuikerspiegel verlaagt.

Deze medicatie kan tijdelijk helpen bij gewichtsverlies, maar is geen oplossing op lange termijn. Zodra je stopt, verdwijnen de effecten meestal. Zonder blijvende aanpassingen in voeding, beweging en herstel keren gewicht en bloedsuiker vaak terug.